ترس از دندانپزشکی یا دنتال فوبیا یا ادونتوفوبیا یکی از ترس‌های مرضی رایج در سراسر دنیاست که باعث می‌شود بسیاری از مردم صرفا به واسطه همین وحشت از مراجعه به دندانپزشک خودداری کرده و در نهایت با مشکلاتی بسیار پیچیده‌تر و دردناک‌تر روبه‌رو شوند.

ترس از دندانپزشکی یا دنتال فوبیا یا ادونتوفوبیا یکی از ترس های مرضی رایج در سراسر دنیاست که باعث می شود بسیاری از مردم صرفا به واسطه همین وحشت از مراجعه به دندانپزشک خودداری کرده و در نهایت با مشکلاتی بسیار پیچیده تر و دردناک تر روبه رو شوند.

اسمش که می آید روی پیشــانی خیلی ها عرق سرد می نشیند. بسیاری از آن به عنوان یکی از بدترین تجربیات زندگی شان یاد می کنند. تعداد زیادی از والدین وقتی می خواهند بچه شان را بترسانند از این واژه استفاده می کنند؛ دندانپزشکی. ترس از دندانپزشکی یا دنتال فوبیا یا ادونتوفوبیا یکی از ترس های مرضی رایج در سراسر دنیاست که باعث می شود بسیاری از مردم صرفا به واسطه همین وحشت از مراجعه به دندانپزشک خودداری کرده و در نهایت با مشکلاتی بسیار پیچیده تر و دردناک تر روبه رو شوند.

اما به راستی ترس از دندانپزشکی چقدر واقعی است؟ آیا راهی برای غلبه بر آن وجود دارد؟ برای آشنایی هر چه بیشتر با این مشکل پای صحبت های دکتر فرخ آصف زاده متخصص دندانپزشکی ترمیمی و زیبایی، عضو آکادمی دندانپزشکان زیبایی ایالات متحده و یکی از متخصصان برجسته کشور در زمینه درمان های دندانپزشکی زیبایی نشستیم.

? ترس از دندانپزشکی یعنی چه؟

ترس از دندانپزشکی یا دنتال فوبیا (که البته با اسامی دیگری نیز شناخته می شود) یکی از رایج ترین انواع فوبیا (یا همان ترس های مرضی) در سراسر دنیاست. این ترس می تواند درجات مختلفی از خفیف تا بسیار شدید داشته باشد. گاهی اوقات شدت این ترس تا حدی زیاد می شود که در شرایط عادی نمی توان بیمار را درمان کرد. تحقیقات صورت گرفته در ایالات متحده نشان داده چیزی حدود 75 درصد از مردم این کشور دچار این مشکل هستند و از این تعداد 5 تا 10 درصد از افراد آنقدر از دندانپزشکی وحشت دارند که تحت هیچ شرایطی حتی درصورت بروز دردهای دندانی بسیار شدید هم حاضر نیستند به دندانپزشک مراجعه کنند. بسیاری نیز فقط در شرایطی به دنبال درمان های دندانپزشکی می روند که دچار یک مشکل اورژانسی شده باشند. خانم ها بیشتر از آقایان و جوانان بیشتر از افراد مسن دچار این مشکل هستند. ترس از دندانپزشکی، یک مشکل واقعی است که می تواند دردسرهای زیادی هم برای بیمار و هم برای دندانپزشک به همراه داشته باشد.

? تجربه بد دارید؟

ترس از دندانپزشکی جنبه های مختلفی دارد. بیماران مختلف گاهی از تمام درمان های دندانپزشکی وحشت دارند و در برخی موارد صرفا از یک مورد خاص می ترسند مثل تزریق بی حسی، صدای فرز و تراشیده شدن دندان، ابزارآلات جراحی و درد حین کار. اینکه چرا کسی ممکن است از این موارد وحشت داشته باشد، علل مختلفی دارد. تجربه ناخوشایند دندانپزشکی در دوران کودکی یا یک درمان دردناک در بزرگسالی جزء اصلی ترین علل ترس از دندانپزشکی هستند. برخی از افراد هم خودشان تجربه دندانپزشکی دردناکی نداشته اند اما آنقدر مطالب ترسناک درباره دندانپزشکی شنیده اند که از انجام این درمان ها وحشت دارند. این مسئله بیشتر در کودکان دیده می شود. گاهی اوقات هم بیمار به واسطه تجربیات ناخوشایندی که در سایر درمان های پزشکی داشته به طور کلی از هر روند درمانی ای از جمله دندانپزشکی وحشت دارد.

? ترس از ناشناخته ها

یکی از اصلی ترین علل وحشت از هر چیزی ناشناخته بودن ماهیت آن است. وقتی ندانیم قرار است با چه روبه رو شویم، خواه ناخواه دچار اضطراب و استرس می شویم که در برخی افراد این حالت می تواند بسیار شدید و حتی فلج کننده باشد. یک دلیل مهم وحشت بسیاری از بیماران از درمان های دندانپزشکی این است که از مراحل درمان و ماهیت آن اطلاع درستی ندارند. درمان های دندانپزشکی به گونه ای است که بیمار اصلا نمی تواند مراحل درمانی را ببیند و چون روی اتفاقی که داخل دهانش می افتد هیچ کنترلی ندارد، در نتیجه دچار اضطراب و وحشت می شود.

? بزرگ ترها بیشتر از کوچولوها می ترسند

ترس کودکان از دندانپزشکی هم چیزی شبیه ترس بزرگسالان است. در کودکان هم مثل آدم بزرگ ها ترس یا به واسطه تجربه ناخوشایند قبلی یا اطلاعات ترسناکی که از دوستان همسن خود یا از بزرگ ترها شنیده اند، ایجاد می شود. متأسفانه بسیاری از والدین از دندانپزشکی به عنوان نوعی تنبیه استفاده می کنند، مثلا به بچه می گویند اگر کار بدی بکنی می بریمت دندانپزشکی بهت آمپول بزنه یا به دکتر می گویم دندانت را بکشد، در نتیجه در ذهن بچه دندانپزشکی به صورت یک محل ترسناک و درمان های آن به شکل نوعی تنبیه دردناک شکل می گیرد.

در این شرایط خیلی طبیعی است که کودک از دندانپزشکی بترسد. یک نکته جالب اینکه ترس بزرگسالان از کودکان بسیار شدیدتر و عمیق تر است. ترس کودک را می توان تعدیل و منحرف کرد اما در مورد بیماران بزرگسال این امکان تقریبا وجود ندارد. یک دندانپزشک باحوصله که تجربه کار با اطفال را داشته باشد، معمولا با به کارگیری ترفندهای خاصی می تواند ترس کودک را کاهش داده و درمان لازم را برای او انجام دهد، البته در برخی موارد کودک در حدی بیقراری می کند که نشاندن او روی صندلی دندانپزشکی عملا غیرممکن شده و دندانپزشک ناچار می شود او را برای بیهوشی بفرستد. برای کاهش ترس کودکان، رفتار صحیح و سنجیده والدین به خصوص در منزل کمک بسیار مؤثری است.

? مزد ترس

ترس از دندانپزشکی به خصوص وقتی از حد خفیف بیشتر باشد می تواند دردسرهایی جدی برای بیمار و دندانپزشک به دنبال داشته باشد. بسیاری از مردم به دلیل این ترس حاضر نیستند به دندانپزشکی رفته و پوسیدگی های دندانی و مشکلات لثه های خود را برطرف کنند. درنتیجه، این مشکلات روز به روز پیشرفت کرده و باعث بروز تخریب شدیدتری در دندان و لثه ها می شود. بعد از مدتی دندان ها دچار درد شدید یا شکستگی می شوند؛ لثه ها تحلیل رفته و خونریزی می کنند، دهان بدبو و بیمار در جویدن دچار مشکل شده و خیلی زود روند زندگی بیمار دچار اختلال می شود. در نهایت بیمار چاره ای جز مراجعه به دندانپزشک ندارد اما این تازه اول مشکلات است.

در این اوضاع دندانپزشک با شرایطی روبه رو می شود که درمان آنها بسیار سخت است. التهاب و عفونت لثه ها که شاید قبلا با یک جرم گیری ساده قابل درمان بود، ممکن است نیاز به جراحی داشته باشد. از سوی دیگر معمولا در این شرایط تخریب دندان ها در حدی است که ترمیم و بازسازی آنها کار دشوار و گرانقیمتی خواهد بود و حتی بعد از انجام درمان نیز نمی توان نسبت به موفقیت آن و ماندگاری دندان اطمینان کافی داشت. دندانپزشک برای انجام همین درمان دشوار نیز اول باید یک بیمار ترسیده و مضطرب را کنترل کند. در واقع نتیجه ترس از دندانپزشکی و عدم مراجعه به موقع به پزشک تحمل درمان های سنگین تر، گران تر و با درصد موفقیت پایین تر است.

? چطور نترسیم؟

برای کنترل ترس از دندانپزشکی راه های مختلفی وجود دارد. در مورد کودکان همان طور که اشاره شد، والدین نقش بسیار مؤثری بر عهده دارند، آنها برای کاهش ترس کودک باید حتما با دندانپزشک مشورت کرده و طبق توصیه های او اطلاعات خاصی را به کودک انتقال دهند. والدین اصلا نباید درباره مراحل درمان با کودک صحبت کنند بلکه تمرکز صحبت ها باید بر زیبا شدن و سالم شدن دندان ها و از بین رفتن درد و ناراحتی کودک بعد از درمان باشد.

در مورد بزرگسالان روش های متنوعی برای کاهش ترس وجود دارد. در این بین دندانپزشک نقش بسیار مهمی در کاهش اضطراب بیمار بر عهده دارد. دندانپزشک با توضیح مراحل درمان برای بیماران وحشت زده، می تواند ترس آنها از لوازم و مراحل درمانی را کاهش دهد. بیمارانی که از دندانپزشکی وحشت دارند می توانند پیش از شروع درمان از دندانپزشک بخواهند مراحل درمان و لوازم مورد استفاده را برای آنها توضیح دهد. ترس از تزریق بی حسی یکی از شایع ترین ترس های بیماران است. در این مورد باید گفت تزریق دندانپزشکی برخلاف ظاهر ترسناک سرنگ های فلزی آن اصلا به اندازه تزریق های سایر نقاط بدن دردناک نیست. سوزن های دندانپزشکی بسیار ظریف تر و نازک تر از سوزن های تزریقات عادی هستند. همین مقایسه ساده می تواند ترس شما را به شکل قابل ملاحظه ای کاهش دهد. در ضمن یادتان باشد حاصل همین تحمل چند ثانیه ای تزریق، می تواند درمانی بدون درد و استرس باشد. در ضمن برخی از دندانپزشکان برای کاهش درد در لحظه تزریق از ژل های بی حسی موضعی استفاده می کنند که در کاهش درد تزریق کمابیش مؤثر است. اخیرا دستگاه جدیدی به بازار عرضه شده که با کمک آن می توان تزریق بدون دردی را انجام داد. این دستگاه که «دنتال وایب» نام دارد با ایجاد لرزش هنگام تزریق مانع از ارسال پیام درد ایجاد شده هنگام تزریق به مغز می شود.

در برخی از بیماران که ترس شان در حد متوسط تا شدید است، مصرف داروهای آرام بخش چند ساعت پیش از درمان می تواند مؤثر باشد. بیمار با مشورت با دندانپزشک می تواند چند ساعت قبل از درمان از یک داروی آرا م بخش ملایم استفاده کند. در این شرایط داروهایی نظیر دیازپام 2 یا 5، کلردیازپوکساید 5 یا اکسازپام می توانند داروهای مناسبی باشند. اما در برخی شرایط شدت وحشت بیمار در حدی است که با روش های فوق قابل کنترل نیست. در این حالت بهتر است بیمار به یک روانپزشک ارجاع داده شود. گزینه دیگر درمان بیمار در شرایط بیهوشی است. در این حالت دندانپزشک برای بیمار بیهوش درمان های ضروری را انجام می دهد.